Geçenlerde bir yazı yazarken deyimi kullanmak istedim. Kullanmadan önce bir kaynaklara bakayım dedim, Şam ile kayısı ne alaka diye. Harhangi bir sözlükte deyimi bulamadım. Buyurun TDK’nin atasözleri ve deyimler sözlüğünden siz de bakın: http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri
Ömer Asım Aksoy’unki dahil olmak üzere ulaşabildiğim diğer kaynaklarda da yok. İnternet çöplüğünde aradım neler var neler! Yeni bir ayı türü dahi icat edenler var: “Şamdak Ayısı” Bu ayı türünün deyimin kullanılışı ile alakasını açıklayabilen yok tabii olarak. Olamaz çünkü bir dayanağı yok.
Ben bir ara “kayısı” kelimesine “hangisi” anlamını vererek açıklamaya çalışmıştım. Hatta uzun uzun tezimi savunmuştum yazımda.Ama en önce bakmam gereken yere bakmayı ihmal etmişim: Şemseddin Sami’nin Kamus-i Türkî’si. Bakın ne diyor üstad:
“kayısı: Erik ile şeftali arasında bir meyve, zerdalinin büyüğü ve daha iyisi, mişmiş; Şam kayısısı= Bu meyvenin en âlâ cinsi…”
Mehmet Akif Ersöz Bey, yazımı okuyunca Amin Mâlof’un Doğu’dan Uzakta adlı kitabında (YKY Yayınları, 223 s.) Şam kayısısının geçtiği bir yeri üşenmeyip e-posta ile göndermiş sağ olsun. Böylece sözlükteki anlam yerine oturmuş oldu.
“… Ramiz biraz böbürlenerek, “Bu beyaz kayısıları biliyor musun?” diye sordu.
En etlilerinden birini seçti; meyvenin rengi o kadar açık bir sarıydı ki gerçekten de beyaz gibi görünüyordu. Adam kendisine uzatılan kayısıyı yavaşça, gözlerini yumarak ısırdı.
– Nefis! Daha önce hiç yememiştim.
– O kadar az yetişiyor ki asla piyasaya sürülmüyor. Bana Şam yakınındaki küçük bir köyden özel olarak geliyor.”
– Böyle bir tadın varlığından bile haberdar değildim.
– Beğendiğine sevindim. Benim en sevdiğim meyve. Ramzi de çıldırıyordu bunlara. Her yıl ona iki sandık göndermeyi adet edinmiştim. Bundan böyle sana göndereceğim.
İbadet eder gibi sulu meyvelerden birer tane daha yediler. Sonra birer tane daha….”
Deyimdeki kayısı, bizim tatmadığımız ama bilinen bir tür kayısı anlaşılan….
Aynı kayısı bizde de yetişir mi bilemiyorum. Bir kök fidan gönderen olsa da biz de tadına baksak mübareğin…
Bulup da yiyene afiyet olsun efendim.
Mustafa KAYIHAN
19.05.2017
Ankara
Yorumlar kapatıldı.