Rumence sözlükte “Turcul plăteşte, se spune despre cineva care este silit să plătească, vrând-nevrând, paguba sau cheltuiala făcută de alţii.” Yani “Türk öder!: Başkaları tarafından yapılan zararı veya masrafı ödemek mecburiyetinde kalan biri hakkında söylenir.” diyor.
Hikaye bu ya Rumenlerin yazıp çizdiğine göre Ortodoks Arnavut ailesi olan Gika ailesine mensup Aleksandr Gika’nın divanında uyku düşkünü bir kadı varmış. Günlerden bir gün bir Rumen ile bir Türk arasında kimin ödeyeceği hususunda ihtilafa düşülmüş bir dava görülmüş. Kadı heyeti, Rumen’i suçlu bularak tazminat ödemeye mahkum etmiş. Usule göre kadılar kanaatlerini mahkemede sesli bir şekilde bildirirlermiş. Her bir kadı kendisine sıra geldiğinde “Rumen öder” diyerek hükümlerini beyan etmişler. Sıra tam uykucu kadıya geldiğinde mahmur gözlerle: Türk öder! deyivermiş. İşte bu hadise gülüşmelere sebep olmuş ve Rumenler arasında fısıltı gazetesi ile yayılmış. O günden sonra bir kişi hakkında haksız bir hüküm verilmişse “Türk öder!” deyimi söylenir olmuş.
Deyimin yalnız Rumence’de kalmadığını Bulgarcaya da geçtiğini görüyoruz. Bulgarca anlamını Bulgaristan Muhaciri bir hocaya sordum. Bulgarca’da “Kim ödeyecek! Türk” şeklinde bir deyim olduğunu ve bunun bedeli Türklerin ödeyeceği anlamına geldiğini söyledi. Yani bir bedel ödenecekse onu Bulgarlar değil Türkler ödemeliymiş. Osmanlıda beleş yaşayıp sonra azıp efendine saldırırsan bundan sonra nah Türk öder! Kimin neler ödediğini görüyoruz.
Romanyalı Tatar bir alimden ise yemek yenilen ve içki içilen masalarda en cömert kişi öder anlamında “Kim öder? Türk öder!” deyiminin arkadaşlar arasında kullanıldığını ve bunun da aslında hiç bir Türkün yediği ve içtiği şeyi ödemeden kaçmadığı için söylendiğini aktarmıştı. Yani Türk haram yemez, yediğini içtiğini öder gibi bir anlam…
İlginç bir deyim. Biraz daha araştırıp diğer Balkan ülkelerindeki hallerini de eklemek lazım yazıya.
Mustafa KAYIHAN
23.03.2024
Aktau-Kazakistan
Yorumlar kapatıldı.